Geçiş Üstünlüğü Nedir? Geçiş Üstünlüğü Kuralları

Geçiş Üstünlüğü Nedir? Geçiş Üstünlüğü Kuralları

Geçiş üstünlüğü, karayolu üzerinde bulunan araçların birbirlerine göre yolu öncelikli olarak kullanma hakkını ifade eden temel trafik kuralıdır. Bu kural, trafik akışını düzenleyerek kazaları önlemek amacıyla, acil görevli araçlara veya trafik işaret ve kurallarıyla belirlenmiş özel durumlara tanınan yasal bir ayrıcalıktır.

Geçiş Üstünlüğü Nerede Nasıl Uygulanır?

Kavşak noktaları, trafikte geçiş üstünlüğü kurallarının en sık uygulandığı ve öneme sahip olduğu alanlardır. Kavşaklarda öncelik; trafik ışıkları, levhalar (Dur, Yol Ver) veya trafik polisinin işaretlerine göre belirlenir. Bu işaretlerin bulunmadığı kavşaklarda ise temel kurallar devreye girer.

Bu temel kuralların başında, sağdan gelen araç kuralı gelir. Işık veya levha ile kontrol edilmeyen her kavşakta, kontrolsüz kavşak geçiş üstünlüğü kuralı gereği, daima sağdan yaklaşan araca yol verilmesi gerekir. Bu durum, özellikle 4 yol ağzında geçiş üstünlüğü belirlenmesinde önemlidir ve sürücülerin hız keserek diğer araçları kontrol etmesini gerektirir. Sola dönüş yapacak araçlar, karşı yönden gelen trafiğin geçmesini beklemek zorundadır, bu da kavşakta geçiş üstünlüğü prensiplerinden biridir.

Eğer kavşaklarda ya da hemzemin geçitlerde raylı sistem varsa geçiş hakkı, her zaman raylı sistem araçlarınındır. Örneğin tramvay hattıyla kesişen bir yolda, sürücünün sağdan veya soldan gelmesine bakılmaksızın tramvaya yol verilir.

Tali yolda geçiş üstünlüğü bulunmadığından, tali yoldan ana yola çıkan bir araç, ana yoldaki tüm araçların geçişini beklemelidir. Ayrıca, kavşağa yaklaşan bir yaya varsa, öncelik her zaman yayanındır. Kontrolsüz kavşaklarda öncelik kuralı devreye girerken, motorlu araçlar motorsuz araçlara, lastik tekerlekli traktör ve iş makinelerine göre diğer motorlu araçlar önceliklidir. Bu temel kurallara uyum, güvenli bir trafikte geçiş üstünlüğü akışı sağlar.

Dönel Kavşaklarda Geçiş Üstünlüğü Kime Ait?

Dönel kavşakta geçiş üstünlüğü hakkı, her zaman kavşak içerisinde o anda dönen aracındır. Kavşağa yaklaşıldığında hız azaltmalı ve içerideki araç geçene kadar giriş yapmadan beklenmelidir. Bu noktada dönel kavşaklarda 'sağdan gelen aracın geçiş üstünlüğü' kuralı işlemez ve her zaman öncelik ada etrafında dönendedir.

Bu sistem, kavşak içindeki akışın kesintiye uğramadan devam etmesini sağlamayı amaçlar ve sürücülerin kavşağa giriş yapmadan önce içerideki trafiği kontrol etmesini sağlar.

Dönel kavşakta geçiş üstünlüğü sıralaması da şu esasa dayanır:

• Kavşak içinde, yani dairesel alanda seyreden araçlar.
• Kavşağa giriş yapacak olan araçlar.

Bu kuralın doğru uygulanması, dönel kavşaklarda sıkça yaşanan çarpışmaların önüne geçilmesi için hayati önem taşımaktadır.

Hangi Araçların Geçiş Üstünlüğü Vardır?

Karayolları Trafik Kanunu, bazı görevli araçlara, yaptıkları görevin niteliği ve aciliyeti nedeniyle diğer tüm araçlara karşı özel bir geçiş üstünlüğü hakkı tanır. Bu araçlar genellikle "üstünlük hakkı kullanan araçlar" olarak adlandırılır.

Ayrıcalığın tanınmasının temel amacı, hayati görevlerin trafikten etkilenmeden, hızla ve kesintisiz yerine getirilmesini sağlamaktır. Bu üstünlük sadece acil görev sırasında, sesli uyarı, siren ve tepe lambası kullanılarak gösterilebilir.

Bir görevli aracın siren ya da tepe lambası ile yaklaştığı durumlarda, diğer tüm sürücülerin acilen yavaşlaması ve araç geçiş üstünlüğü hakkına sahip araca hemen yol vermesi yasal bir zorunluluktur. Bu kurala uymamak, yasal yaptırımların yanı sıra, hayati tehlikeye neden olabilir. Bu araçlar arasında ambulans itfaiye polis geçiş üstünlüğü en bilinen ve en sık karşılaşılan örneklerdir.

Trafikte Geçiş Üstünlüğü Sıralaması

Acil görevdeki araçların kendi aralarındaki öncelik hiyerarşisi de Karayolları Trafik Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Geçiş üstünlüğü sıralaması, acil görevli araçların hayati önem taşıyan görevlerini aksatmadan yerine getirebilmeleri için düzenlenmiş önemli bir kurallar bütünüdür.

Geçiş üstünlüğü sıralaması, görevlerinin aciliyetine ve hayati risk taşıma durumuna göre düzenlenir. Buna yol geçiş üstünlüğü sıralaması da denir. Geçiş üstünlüğü olan araçlar sıralaması, sürücülerin acil durumlarda hangi araca önce yol vereceklerini netleştirir. İtfaiye ambulans polis geçiş üstünlüğü sıralaması genel olarak şöyledir:

• Cankurtaran ve Acil Tıbbi Yardım Araçları (Ambulanslar): İnsan hayatını kurtarma önceliği nedeniyle ilk sıradadır.
• Yangın ve Kurtarma Araçları (İtfaiye): Büyük maddi hasar ve can güvenliği riski taşıyan yangın ve kazalara müdahale önceliği bulunur
• Güvenlik ve Asayiş Araçları (Polis, Jandarma): Suçlu takibi ve asayiş olaylarına müdahale önceliği vardır.
• Afet Yönetimi, Kar Mücadelesi ve Koruma Araçları: Diğer acil görevlere göre daha düşük önceliklidirler.

Trafikte geçiş üstünlüğü sıralaması kurallarına uyum, acil durum ekiplerinin saniyelerle yarışan görevlerini güvenle yerine getirmelerini sağlar.

Geçiş Üstünlüğü Hangi Durumlarda Kullanılır?

Bu kural, kanunen belirlenmiş acil durum araçları tarafından yalnızca hayati önem taşıyan bir görevin yerine getirilmesi sırasında kullanılır. Bu hak, görevin aciliyeti ile sınırlıdır. Burada can güvenliğini tehdit etmemek esastır. Üstünlüğün geçerliliği için sürücünün, siren ya da tepe lambası gibi uyarı sistemleri kullanılır. Bu şekilde yoldaki diğer sürücüler uyarılır.

Geçiş Üstünlüğü Hangi Durumlarda Kullanılmaz?

Görev hali dışında ya da keyfi durumlarda kullanılması yasaktır. Geçiş üstünlüğü hakkının kullanılamayacağı temel durumlar şunlardır:

• Can ve Mal Güvenliğini Tehlikeye Atma Yasağı: Üstünlük hakkı kullanan bir araç dahi, bu hakkı kullanırken diğer araçların can ve mal güvenliğini tehlikeye atamaz. Örneğin, trafik çok yoğunken ve araçlar yol vermezken, kırmızı ışıkta körü körüne geçmek yasal değildir. Sürücü, kendisine yol verildiğinden emin olmak zorundadır.
• Acil Durum Görevinde Olmama: Bir araç, gerekli aciliyet durumu olmaksızın veya görevle ilgisi olmayan bir amaçla siren ve ışık işaretlerini kullanıyorsa, bu hakkın kötüye kullanılmasıdır ve yasal olarak kabul görmez. Örneğin, devriye gezen bir polis aracı, acil bir olaya müdahale etmediği sürece bu hakkı kullanamaz.
• Hakkın Kötüye Kullanılması: Görevli araç şoförlerinin, geçiş üstünlüğü hakkını kişisel amaçları veya keyfi geçişler için kullanması kesinlikle yasaktır ve yasal olarak cezai işlem gerektirir.

Geçiş Üstünlüğünde Hukuki Sorumluluk

Geçiş üstünlüğü kurallarına uymak, yasal bir zorunluluk olmanın ötesinde can ve mal güvenliğini korumanın en temel adımıdır. Bu kuralların eksiksiz uygulanması, hem hukuki sorumluluklarınızı yerine getirmenizi sağlar hem de olası kazaların önüne geçerek güvenli bir sürüş ortamı oluşturur.

Ancak güvenli bir sürüş deneyimi için sadece kurallara hakim olmak yetmez; aracınızın da bu kuralları uygulayabilecek teknik yeterliliğe sahip olması şarttır. Bu noktada araç bakım ve zorunlu muayene zamanlarına dikkat etmeniz de önem taşır. Araçlarda periyodik bakım detaylarını öğrenmek için diğer blog içeriğimize göz atabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Yaya geçitlerinde ve kavşak dönüşlerinde yayaların önceliği var mı?

Evet, tüm yaya ve okul geçitlerinde ilk geçiş hakkı yayalarındır. Sürücüler yol vermek zorundadır. Ayrıca bir kavşakta sağa veya sola dönüş yapıyorsanız, döndüğünüz yol üzerinde, karşıya geçen bir yaya varsa, (yaya geçidi olmasa bile) öncelik yayanındır. Bu kurala uymamak asli bir kusur sayılır ve cezai işlem gerektirir.

Kırmızı ışıkta beklerken arkadan ambulans gelirse ne yapılmalıdır?

Sürücü, trafiği tehlikeye atmadan ambulansa yol açmalıdır. Eğer zorunlu kalınırsa, kırmızı ışık ihlali de kontrollü şekilde yapılabilir. Bu durumlarda EDS cezaları genellikle iptal edilir. Önemli olan trafiği tehlikeye atmadan ve paniğe kapılmadan, fermuar sistemiyle koridor oluşturmaktır.

Kontrolsüz kavşaklarda geçiş üstünlüğü sırası nedir?

Trafik ışığı veya levhası bulunmayan kavşaklarda, daima sağdan yaklaşan araca yol verilir. Ancak motorsuz araçlar motorlu araçlara, traktör ve iş makineleri ise diğer otomobil, kamyon vb. motorlu araçlara yol vermek zorundadır.

Linki kopyala